در جامعه ی پیشرفته امروزی مدیریت ساخت پروژه های ساختمانی بزرگ نقش بزرگی در پیشرفت ها اقتصادی ، فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی دارد. باعث و بانی اجرای صحیح و بهینه ی یک پروژه مدیریت اصولی آن پروژه است. مخصوصا پروژه های عمرانی که با بخش های مختلف مرتبط است و همچنین نیرو های زیادی در آن در حال فعالیت هستند.

مدیریت ساخت چیست؟

مدیریت ساخت علم برنامه ریزی، هماهنگی و کنترل پروژه از زمانی که پروژه شروع شده تا پایان پروژه مورد نظر در مدت زمان مخصوص خود با بودجه و کیفیتی که پیش بینی شده است .مدیریت ساخت مسولیت های بسیار مختلف دارد که هر کدامشان دارای اهمیت ویژه ای هستند.

تعاریف مدیریت ساخت

تعریف اول : می توان گفت مدیریت ساخت یک راه و روش برای تحویل پروژه است که به وسیله ی آن کارفرما یک مدیر ساخت استخدام می کند تا از تخصص او در زمینه ساخت و ساز بهره مند شود زمینه هایی مانند تخمین زدن هزینه پروژه،زمان بندی کردن پروژه، اجرا کردن پروژه.تعریف دوم : هدف از مدیریت ساخت مدیریت کیفیت، هزینه ها و زمان پروژه ها می باشد.تعریف سوم : مدیریت ساخت یک پروژه شامل برنامه ریزی کردن ، ساماندهی کردن ،جهت دادن به تجهیزات و مصالح ساختمانی و مدیریت کردن نیروهای کاری در هنگام اجرای پروژه.تمامی مواردی که گفته شد تعریف درستی از مدیریت ساخت هستند اما اگر بخواهیم کلی تر مفهوم آن را بیان کنیم مدیریت ساخت ترکیب و ادغام علم طراحی و علم ساختمان سازی با مدیریت مالی ، مدیریت زمان که دو جنبه ی مهندس و مدیریتی با هم ادغام شده اند.

اهمیت مدیریت ساخت و ساز

پروژه های ساختمانی مسلما دارای فعالیت های مختلف در چندین زمینه متفاوت می باشد.که هر کدام از این مراحل به دانش و علم مهندسی نیاز دارد که به غیر از این پروژه با مشکلات فراوانی رو به رو خواهد شد. همیشه در پروژه های ساختمانی همه چیز طبق زمان بندی و برنامه ریزی پیش نمی رود به همین علت مدیر ساخت پروژه را طبق زمان بندی با هزینه و بودجه تعیین شده پیش خواهد برد.

فواید مدیریت ساخت

این گرایش بسیار با اهمیت است زیرا از مزایایی برخوردار است که به آن ها اشاره می کنیم. بدون داشتن مدیریت ساخت، پروژه با خطرهای بزرگی مواجه می شود که باعث ضرر و زیان های فراوان می شود. زمانی که پروژه شروع می شود و در مراحل ابتدایی قرار می گیرد مدیریت ساخت می تواند مشکلات احتمالی را بهتر برنامه ریزی کند و هم می تواند در زمان صرفه جویی بیشتری کند.بیشتر پروژه های ساختمانی می توانند به چند پروژه ی کوچک ساختمانی تقسیم شوند یکی ازفوایدی که داشتن یک مدیر ساخت می تواند داشته باشد این است که برنامه زمان بندی پروژه کنار یکدیگر قرار می گیرد که این کار باعث می شود کارهای کوچک به طور همزمان اتفاق بیفتد تا این که پروژه سریع تر شروع شود و پایان یابد. یکی دیگر از فواید مدیریت ساخت ارزش است. مدیریت ساخت در مرحله ی طراحی با یک تیم کار می کند و به همین دلیل می تواند فرصت هایی را برای پس انداز مالی ایجاد کند بدون اینکه کیفیت کار پایین بیاید.

وظایف یک مدیر ساخت

مدیریت ساخت و ساز بخش های مختلف ساختمان شامل فنون مختلفی می باشد که در زیر به بررسی آن ها می پردازیم.همانطور که در مورد اصول و اهمیت مدیریت ساخت مطالعه کردید، یکی از اقدامات اساسی و لازم برای حفظ کیفیت مسیر انجام یک پروسه است. در ادامه وظایف مدیریت یا مدیر ساخت را بررسی می کنیم:

• مدیریت هزینه ها:

تعیین بودجه برای ساخت و ساز و مدیریت آن تا انتهای پروژه از وظایف مدیر ساخت است.

• تضمین کیفیت کار:

بررسی کیفیت کار از سوی پیمانکاران اصلی و فرعی از جمله وظایف مدیران ساخت و ساز و تطبیق آنها با قوانین و مقررات است.

• نظارت بر قرارداد:

وظیفه مدیریت ساخت بررسی مفاد و جزئیات هر قرارداد است تا همه افراد نسبت به انجام و شروع آن رضایت داشته باشند. به عنوان مثال بررسی مدت زمان پروژه و قیمت و هزینه ها بر عهده مدیریت ساخت است.

• مدیریت ایمنی پروژه ها:

از جمله وظایف مهندسی و مدیریت ساخت، بررسی عوامل خطرساز و روش های رفع، کنترل و جلوگیری کننده است. همچنین مدیریت ساخت و اجرا وظیفه بررسی مقررات و دستورالعمل های ایمنی به همراه اجرای صحیح آنها توسط کارکنان را بر عهده دارد.

• ارتباطات:

مدیر ساخت پل ارتباطی بین تمامی افراد داخل پروژه است و بنابراین باید خواسته ها، تغییرات، انتظارات، روندهای کاری و هماهنگی های لازم را بین اعضای گروه انجام دهد.

• بررسی مدارک:

مدیریت طرح و ساخت باید تمامی مجوزها و مدارک لازم جهت شروع و پایان هر پروژه ساختمانی و معماری را بررسی کرده و نسبت به صحت و اعتبار آنها اطمینان حاصل کند

مراحل مدیریت ساخت

پروژه های معماری و ساخت و ساز هر کدام شرایط خاص خودشان را دارند و باید براساس الزامات مشخص شده پیش بروند. برای عمل به این کار و همچنین پیاده سازی وظایف باید مراحل زیر طی شوند:

• شروع پروژه:

در این مرحله مدیر ساخت وظیفه بررسی وضعیت فعلی پروژه، امکانات و شرایط آن را بر عهده دارد تا براساس آن یک سند چشم انداز بر مبنای امکان پذیر بودن اتمام پروژه در زمان مقرر و طبق مفاد قرارداد تنظیم کند. پس از تأیید ذینفعان مبنی بر عملی بودن سندی هم مبنی شروع پروژه یا PID باید مشخص شود.

• برنامه ریزی:

مدیریت ساخت و ساز در مرحله برنامه ریزی، تمامی اقدامات لازم براساس مستندات و ساختار پروژه را تشکیل می دهد. مستندات مهمی که برای برنامه ریزی پروژه ساخت و ساز طراحی شده و مورد استفاده قرار می گیرند شامل مستندات مربوط به برنامه مدیریت پروژه و سند اسکوپ (Scope) است.

• ساختار شکست کار:

مدیریت ساخت و اجرا وظیفه تعیین ساختار تقسیم یا شکست کار (WBS) را بر عهده دارد. به عبارت دیگر مدیر ساخت باید نحوه انجام کار تیمی در مراحل مختلف پروژه را توسط افراد مختلف و براساس تسک های محول شده و همچنین بر مبنای بودجه و برنامه در هر مرحله تعیین می کند.

• برنامه ریزی و طراحی مدیریت ریسک:

هر کدام از پروژه های ساخت و ساز و معماری خطرات و ریسک های مخصوص به خود را دارد. مدیریت ساخت ساختمان وظیفه دارد تا خطرات و ریسک های احتمالی را مشخص کرده و آنالیز نماید و براساس تعیین کند که چطور می توان با منابع و بودجه های موجود جلوی این خطرات را گرفت یا اثرات آنها را به حداقل رساند. این کار باید قبل از شروع پروژه ساخت و ساز انجام شود.

• اجرای پروژه:

پس از این فعالیت ها، مدیریت ساخت وارد مرحله اجرای پروژه می شود تا طبق زمانبندی و برنامه ریزی های انجام شده پروسه کاری را پیش ببرد. برای این منظور برگزاری جلسات با نیروهای کاری مختلف، بررسی تغییرات در بودجه و برنامه و بررسی میزان پیشرفت روند کار بر عهده مدیر ساخت و ساز است.

• نظارت بر پروژه:

مدیریت طرح و ساخت وظیفه نظارت و بررسی پروژه از جنبه های گوناگون را نیز بر عهده دارد تا هم ایمنی کارکنان حفظ شود و هم طبق جدول زمانی و اهداف ترسیم شده پروسه پیش برود.

• اتمام پروژه:

در آخرین مرحله وظیفه مدیریت ساخت و ساز شهری این است که بررسی کند آیا اهداف اولیه ای که مشخص شده بودند توسط تیم مربوطه برآورده شده اند یا خیر. در این صورت پروژه ساخت و ساز به اتمام می رسد.